Çocuk Psikolojisi Gelişiminde Ebeveyn Tutumları Nasıl Olmalıdır?
Çocuklarınızın fiziksel ihtiyaçlarını gidermek biz ebeveynler olarak oldukça basitken psikolojik ihtiyaçlarını gidermek bazı durumlarda oldukça güç olabilir. Çocuğun psikolojik ihtiyaçlarının giderilmesi çocuk yetiştirilmesi hususunda biz ebeveynlerin tam anlamıyla vakıf olmadığı bir durumdur. Peki psikolojisi bozulan çocuk nasıl anlaşılır? Bu makalemizde sizlere çocuklarımızı yetiştirirken izleyeceğimiz yolu göstermeye çalışacağız.
Birçok çocuk yetiştirme yöntemi olmasına rağmen psikoloji uzmanları çocuk yetiştirme de bilimsel olarak kabul görmüş bir takım ilkelerin altını çizmektedirler. Çocuklarımız hayata boş bir beyinle ve boş duygularla başlar. Onları hangi yöne kanalize edeceğimiz tamamen olmasa da genel olarak bizim elimizdedir.
Çocuklar büyümeye başladıkça ve etrafında olup bitenin farkına varmaya başladığında ilk gördüğü insanlar ebeveynleridir. Biz ebeveynlerden gördüklerini, duyduklarını ve hissettiklerini bire bir kopyalayarak yaparlar. Öncelikle ebeveynler olarak çocuklarımıza olan yaklaşımımız çocukluğun ne demek olduğunu anlamakla başlar. Bizlerde zamanında çocuk olduk ama nasıl bir şey olduğunu unuttuk.
Çocukluğumuzdaki duygu ve düşünceleri normal yetişkin duygu ve düşüncesi olarak yaşadık. Şimdi tekrar çocukluğun ne demek olduğunu hatırlamaya başlamamız gerekmektedir.
Ebeveynlik asla kolay değildir ve ciddi bir çaba gerektirmektedir. Şimdi sizlere Erdem Ankara Psikiyatri ve Psikolog Merkezi olarak iyi birer ebeveyn olmanın tüm dünyaca ve kültürlerce kabul edilen başlıca ilkelerinden bahsedelim. Bahsedeceğimiz ilkeler çabuk ve kolay değildir. Bu konuda gerçekçi olmak zorundayız ve muhtemelen hiç kimse tümünü gerçekleştiremeyecektir. Ancak bu yolda çaba sarf etmekten geri durmamak gerekir. Sonuçta tüm ebeveynler olarak çocuğumuz için en iyisini isteriz. İşte psikolojik olarak çocuk yetiştirme puf noktaları şunlardır.
1. İyi bir Rol Model Olmak:
Çocuklarınızda görmek istediğiniz alışkanlıkları emir kipiyle yani onlara direktif vererek söylemeyin. Sizlerde çocuğunuzda görmek istediğiniz alışkanlıkları bire bir yapın. Eğitimde bir öğrenme şeklide taklit ederek öğrenmedir. Çocuklarımızın ilk öğretmenleri ebeveynleri olacağından ilk önce sizleri taklit etmeyle eğitim hayatına başlayacaklardır. Çocuklar çok iyi takipçi ve taklitçilerdir. Ebeveynlerin tüm hareketlerini takip ederler ve uygularlar. “Kitap oku” demekten çok onların yanında kitap okumalıyız. Kısacası çocuğunuzun olmasını istediğiniz kişi olunuz.
2. Çocuğunuzu Sevin Ve Bunu Göstererek Yapın:
Aşırı sevgi çocuğu şımartmaz. Ancak sevgi yerine verilen veya yapılan şeyler çocuğunuzu şımartır. Sürekli oyuncak alma, aşırı hoşgörü, aşırı koruma ve çocuğunuzla ilgili beklentileri düşük tutma gibi tutumlar sevginin yerine konur ve çocuğunuza bunları verirseniz çocuğunuzu şımartmış olursunuz.
Sevgi vermek ona oyuncaktan ziyade içten bir kucak vermek kadar basit olabilir. Çocuğunuzla vakit geçirmek, bizim için çok basit ve önemsiz olan sorunlarını dinlemek ve çözmeye çalışmak sevginin bir göstergesidir. Bu sevgi davranışlarını göstermek, hem çocuk psikolojisine faydalı hem de oksitosin, opioid ve prolaktin gibi iyi hissettiren hormonların salınımını tetikler. Bu nörokimyasallar çocuğumuza derin bir sakinlik, duygusal sıcaklık ve memnuniyet duygusu getirir.
3.Nazik ve Tutarlı Olun:
Bebekler nispeten az bağlantıları olan yaklaşık 100 milyar beyin hücresi (nöron) ile doğarlar. Bu bağlantılar düşüncelerimizi oluşturur, eylemlerimizi yönlendirir, kişiliklerimizi biçimlendirir ve temelde kim olduğumuzu belirler. Yaşamlarımızdaki deneyimler yoluyla gelişirler ve güçlenirler.
Çocuğunuza olumlu deneyimler yaşatırsanız, olumlu deneyimler yaşama ve başkalarına yaşatma yeteneklerine sahip olacaklardır.
Çocuğunuza olumsuz deneyimler yaşatırsanız, olumlu gelişmeleri için gerekli bir gelişme alanı oluşturamazsınız.
Çocuğunuzla beraber şarkı söyleyin. Çocuğunuzla gıdıklaşın. Parka gidin. Ev ödevinde çözemediği bir soruda kafa yorun. Bisiklete binmeyi öğrenirken arkasından destek olun. Onunla gülün. Onunla üzülün. Bu olumlu deneyimler sadece çocuğunuzun beyninde iyi bağlantılar oluşturmakla kalmaz, çocuğunuzun yaşam boyu taşıdığı hatıraları da oluşturur.
Çocuk disiplinine gelince, pozitif bir tutum takınmak zordur. Ancak pozitif disiplin uygulamak mümkündür. Çocuk şiddeti içeren hiçbir harekete başvurmayın. Çocuk psikiyatri uzmanlar, çocuğunuzun kıçına şaplak dahi atmamanız gerektiğini söylemektedir. İyi bir ebeveyn olmak, çocuğunuza neyin doğru neyin yanlış olduğunu öğretmeniz gerektiği anlamına gelir. Sınırları belirlemek ve tutarlı olmak, iyi bir disiplinin anahtarıdır. Bu kuralları uygularken nazik ancak tutarlı bir şekilde sert olun. Çocuğun psikolojik davranışının arkasındaki nedene odaklanın. Ve geçmiş için cezalandırmak yerine gelecek için öğrenme fırsatı oluşturun.
4. Çocuğunuz İçin Güvenli Bir Sığınak Olun:
Çocuğunuzun size hissettirdiklerine ve onların ihtiyaçlarına duyarlı olarak, daima onların yanında olacağınızı hissettirin. Çocuğunuzu bir birey olarak destekleyin ve kabul edin. Çocuğunuzun sizi keşfetmesi için sıcak ve güvenli bir sığınak olun. Sürekli olarak duyarlı olan ebeveynler tarafından yetiştirilen çocuklar daha iyi psikolojik gelişim, sosyal gelişim ve zihinsel sağlık çıktılarına sahip olma eğilimindedir.
5. Çocuğunuzla Konuşun Ve Entegre Olmalarını Sağlayın:
Çoğumuz zaten iletişimin önemini biliyoruz. Çocuğunuzla konuşun ve onları dikkatlice dinleyin.
Açık bir iletişim hattı kurarak, çocuğunuzla daha iyi bir ilişkiniz olacak ve bir sorun olduğunda çocuğunuz size gelecektir. Sizden bir şey saklamayacaktır. Her ne kadar yaptıkları sizin onaylamayacağınız kötü bir davranış bile olsa yine size geleceklerdir. Bu sayede çocuğunuzla ilgili her türlü sıkıntıyı öğrenmiş olursunuz.
İletişimi çocuklarınızla açık tuttuğunuzda çocuklarınızın beyninin farklı kısımlarını da bütünleştirmelerine yardımcı oluyorsunuz.
Entegrasyon, farklı organların koordinasyonu gibi, sağlıklı bir vücuda sahip olmak için birlikte çalışması gereken parçalara benzer. Beynin farklı bölümleri birleştiğinde, bir bütün olarak ahenkli bir şekilde işlev görebilir, bu da daha az öfke, daha kooperatif davranış ve daha fazla empati anlamına gelir.
Bunu yapabilmek için, çocuklarınızın yaşadığı sıkıntılı deneyimler üzerine onlarla konuşun. Çocuğunuzdan ne olduğunu ve nasıl hissettiğini tanımlamasını isteyin. Çözüm sağlamak zorunda değilsiniz. Zaten çocuk psikoloji uzmanları yani psikologlar sürekli çocukların problemlerinin ebeveynler tarafından çözülmesine karşıdırlar. İyi bir ebeveyn olmak için tüm cevaplara sahip olmanıza gerekte yoktur. Sadece konuşmalarını dinlemek ve açıklayıcı sorular sormak onların deneyimlerini anlamalarına ve anıları birleştirmelerine yardımcı olacaktır.
6. Kendi Çocukluğunuzu Yansıtın:
Birçoğumuz kendi ebeveynlerimizin bizi yetiştirdiğinden farklı bir şekilde çocuğumuzu yetiştirmeyi isteriz. Mutlu bir çocukluk yaşamış olsak bile yine de yetiştirilme tarzımızdan farklı olarak davranmak isteriz. Ancak sıklıkla ağzımı açar açmaz kendi anne ve babamız gibi hareket etmeye başlarız.
Kendi çocukluğumuzu yansıtarak kendi anne ve babamızın neden bu şekilde davrandığını anlamaya çalışın. Çocukluğunuzda neden size o şekilde davrandılar ve neden sizi o şekilde yetiştirmek zorundaydılar? Bu soruların cevaplarını çocuğunuzla ilgili bir durumla karşılaştığınızda iyi düşünün ve bir sonraki sefer de davranışlarınızı ve düşüncelerinizi değiştirin. İlk seferde başarılı olamayabilirsiniz ancak pes etmeyin bu tutumu değiştirmek pratik ister hem de çok.
7. Sağlığınıza ve Psikolojik Durumunuza Dikkat Edin:
Doğumla beraber dünyanın belki en büyük sorumluluğunu almış oluyorsunuz. Çocuğunuzun doğumundan sonra sağlık sorunları baş gösterebilir ve evliliğinizle ilgili problemler yaşayabilirsiniz. Bu gibi durumlarda çocuğunuza olumsuz durumları yansıtmamak adına mutlaka sağlığınıza dikkat etmeli ve gerekirse evlilik danışmanlarından yardım almalısınız. Evliliğiniz kötü giderse acı çeken her zaman ki gibi çocuklar olacaktır. Çocuğunuzu yetiştirirken zihinsel ve fiziksel sağlığınıza dikkat etmelisiniz.
8. Ne Olursa Olsun Çocuğunuzu Dövmeyin:
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, çocuk dövme, kısa vadeli olarak ebeveynlere rahatlık ve boyun eğdirme sağlayabilir. Ancak bu tutum çocuğunuza doğruyu yanlıştan ayırt etmeyi öğretmeyecektir. Bu sadece yaptıklarının sonuçlarından korkmasını öğretecektir. Çocuğunuzu yanlışı yapmamak yerine yanlışı yaparken yakalanmamaya motive olacaktır.
Dövmek çocuğunuza her şeyi şiddetle çözebileceğini öğretecek ve hayatı boyunca bu yola başvuracaktır. Yapılan araştırmalar evde çocuk şiddetine maruz kalarak yetiştirilen çocuklarda sorunlarını küfür ve kavga ederek çözme eğilimi olduğunu ortaya koymuştur. Konu ne olursa olsun çocuk dövmek sorunları kısa vadede çözüyor gibi görünse de aslında sorunların büyümesine neden olmaktadır.
9. Hedefleriniz Olmalı:
Çocuğunuzu yetiştirirken mutlaka bir hedefiniz olmalıdır. Her ebeveyn çocuklarının okulda başarılı, üretken, sorumlu, bağımsız, çevresiyle uyumlu, ilgili, sağlıklı ve mutlu olmasını ister. Bu hedefleri yerine getirebilmek için ne kadar zaman harcarız ve başarısızlıkta pes mi etmeliyiz? Çoğu ebeveynin yaptığı gibi günü mü kurtarmalıyız? Çocuklarınız üzerinde zaman harcamalı ve hedeflerinizden vazgeçmemelisiniz. Kesinlikle çocuklarınızda istediğiniz tüm davranış kalıplarını göremeyeceksiniz. Ama bu konuda çaba sarf etmeye değer birinde başarısız olduğunuzda diğeri için mücadele etmelisiniz.
Sonuç olarak, ebeveynlik psikolojide üzerinde en çok araştırma yapılmış alandır. Birçok yetiştirme pratiği bilimsel olarak araştırılmış, sorgulanmış, doğrulanmış ve yeniden düzenlenmiştir. Ancak her çocuk farklı olduğundan yukarıda saydıklarımız bilimsel olarak ilke olarak kabul edilse de, siz ebeveynler olarak kendi metotlarınızı belirlemek, geliştirmek zorundasınız. Bu yapabilmeniz için çocuğunuzu çok iyi tanımanız gerekmektedir.
Ebeveynlik zor olmasına rağmen iyi olan kısmı daima sonunda ödülü vardır. Kötü olan kısım ise, ödüller genellikle zorlu işler bittikten çok daha sonra gelir. Şimdi elimizden gelenin en iyisini yaparsak, sonunda ödülleri toplayacağız ve pişman olacağımız hiçbir şeyimiz kalmayacaktır.