Katastrofik düşünce, yaşanabilecek en kötü senaryoları düşünme ve bunların gerçekleşeceğine dair aşırı bir inanç geliştirme durumudur. Bu düşünce yapısına sahip olan kişiler, olayları olduğundan daha tehlikeli, zararlı ve korkutucu olarak algılar. Bununla birlikte “Katastrofik düşünce nedir?” sorusuna; temelinde belirsizlikten duyulan korku ve kontrol edememe hissine dayanan bir süreç olduğu yönünde de yanıt verilebilir.
Katastrofik düşünce yapısına sahip olan insanlar, belirsiz bir olayın sonuçlarını en olumsuz şekilde yorumlar, muhtemel olmayan senaryoları kafalarında gerçekmiş gibi yaşarlar. Bu süreç zihinlerini meşgul etmekle kalmayıp düşünce, duygu ve davranışları da olumsuz yönde etkiler. Yaşamın birçok alanında probleme yol açabileceği için “Katastrofik düşünce ne demek?” konusuyla birlikte nasıl başa çıkılabileceği ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi edinmek oldukça önemlidir.
Katastrofik Düşünceler Nelere Yol Açabilir?
En kötüyü düşünmek, öncelikle sürekli stres ve endişe yaşanmasından dolayı zihin yorgunluğuna yol açar. Bununla birlikte katastrofik anksiyete ve depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara da zemin hazırlayabilir. Bu düşüncelerin etkisinde olan kişilerde, aşağıdaki semptomların görülme ihtimali vardır:
· Kalp atışında hızlanma
· Baş dönmesi
· Düşecekmiş gibi hissetmek
· Göğüs ağrıları
· Terleme ve titreme
· Boğulma hissi ve nefes darlığı
· Göğüste sıkışma
· Mide bulantısı
· Sersemlik
· Bayılma
· Karın ağrısı
“Katastrofik risk nedir?” sorusuna yanıt verirken zamanla duyarsızlaşmaya sebep olabileceğini de belirtmek gerekir. Bu durumda kişi hem kendisini hem de çevresini değişmiş olarak görür ve içinde bulunduğu hali gerçek dışı olarak algılar.
Katastrofik psikoloji, insanların çarpıntı ve yorgunluk gibi vücut tepkilerini yıkıcı bir şekilde algılamalarına da neden olur. Bedensel duyumlar, onlar için fiziksel bir felaketin işaretidir ve hafif çarpıntıları dahi ölümün habercisi olarak algılayabilirler. Ayrıca vücut bu kaygılara olumsuz tepkiler verdikçe kişi, kafasında kurduğu felaket senaryosunun doğru olduğunu düşünmeye başlar. Böylece anksiyete belirtileri kısır bir döngüye girer ve zamanla artış gösterir.
Yaşanan ataklar esnasında ortaya çıkan semptomlar herkeste aynı değildir fakat yukarıdaki belirtilerden en az dördü hissedilir. Düşüncenin şiddetine bağlı olarak kaygının bütün gün devam etmesi de muhtemeldir. Bu nedenle kısa süre içerisinde bu durumun altında yatan asıl faktörün tespit edilmesi ve tedavi sürecine başlanması son derece önemlidir.
Katastrofik Düşünceden Nasıl Kurtulurum?
“Katastrofik ne demek?” sorusuna yanıt verirken öncelikle akla gelen senaryoların belirsiz bir olaya dayandığına değinmek mümkündür. Bu nedenle zihninizde beliren fikirlerin farkına varmanız ve gerçeklik payını değerlendirmeniz gerekir. Olumsuz düşünceler her insanın aklına geldiği gibi olası ihtimaller çerçevesinde senaryolar üretmek de muhtemeldir. Ancak bu düşüncelerin temeli tamamen belirsizse ve sürekli kötüye giden ihtimaller çerçevesinde ilerleyip farklı fiziksel semptomlara yol açıyorsa katastrofik düşünce yapısına sahip olduğunuz söylenebilir.
Katastrofik düşünceden kurtulmak için ilk olarak düşüncelerinizin gerçekçi olup olmadığını, belirli bir olayın en kötü sonucuna mı odaklandığınızı sorgulamanız gerekir. Düşüncelerinizi yazılı hale getirdiğinizde daha objektif bir şekilde değerlendirme yapma şansınız vardır.
Zihninizi meşgul eden fikirleri sorgulamanız ardından gerçekçi ihtimallere yönelmeniz gerekir. Olumlu düşünce kalıplarına yöneldiğinizde yaşadığınız yoğun stresi nispeten hafifletmeniz mümkündür. Diğer yandan “Bilişsel yeniden yapılandırma” olarak adlandırılan terapi yöntemiyle de fikirler daha dengeli bir hale getirilebilir.
Düşünce yapısını değiştirmenin bir diğer yolu, senaryoları yeniden kurgulamaktır. Halihazırda zihninizi meşgul eden düşüncenin akışını değiştirme ihtimaliniz vardır. Örneğin, iş görüşmesinde başarısız olacağınız yönündeki fikriniz, katastrofik düşünceyle birlikte bir daha hiç iş bulamayacağınız bir senaryoya evrilebilir. Ancak başarısız olma halinde hayal kırıklığı yaşayabileceğinizi kabullenerek farklı iş seçeneklerini değerlendirebileceğinizi düşünmeli ve her zaman alternatif bir çözüm yolu olabileceğini göz önünde bulundurmalısınız.
Katastrofik Düşünce ile Başa Çıkmak İçin Ne Yapılabilir?
Olumsuz düşüncelerle başa çıkmak için bu fikirlerin katastrofik yapıda olup olmadığını ayırt etmeniz önemlidir. Bu noktada merak edilen “Katastrofik olay nedir?” sorusuna; zamanla felaket etkisi yaratan, büyük zarar ve kayıplara neden olan durumlardır, yanıtı verilebilir. Eğer aklınıza gelen fikirler bir temele dayanmıyor ve kurduğunuz senaryo bu şekilde ilerliyorsa düşünce yapınızı değiştirmek için adım atmanız gerekir. Aklınıza gelen en kötü senaryo hem mental hem de fiziksel olarak zarar görmenize neden olur. Olası riskleri en aza indirmek için yapabileceğiniz bazı uygulamaları aşağıdaki başlıklarda görebilirsiniz.
Farkındalık Pratiği
Olumsuz düşüncelerin şiddeti ne olursa olsun öncelikle yaşadığınız durumu bilinçli bir şekilde değerlendirmeniz gerekir. Aşırı düşünmeye ve kötü senaryolar kurmaya başladığınız anlarda, bunun gerçeklik payının olmadığını anlamanız son derece mühimdir. Bu nedenle aşırı düşünme halinde ilk olarak fikirlerinizi yazıya dökebilirsiniz. Aklınıza gelen durumların altında herhangi bir gerçeklik payı olup olmadığını not etmeniz de önemlidir. Böylece düşüncelerinizin aslında sadece bir senaryodan ibaret ve gerçekte yaşanma ihtimalinin son derece düşük olduğunu görmeniz mümkündür.
Katastrofik düşünce yapısına sahip olmanız halinde aklınıza gelen fikrin, oldukça kötü felaketlere yol açtığı bir senaryo geliştirmeniz muhtemeldir. Bu felaketler zincirini de yazmanız ve en kötü anı yazdıktan sonra her birine tek tek bakmanız gerekir. Bunu yaparken olası ihtimalin alternatiflerini düşünmelisiniz. Örneğin, sevgiliniz sizi terk ettiği için ömrünüz boyunca mutlu olamadığınız bir senaryonun, onunla hiç mutlu bir hayatınız olmayacağı ve zarar görebileceğiniz bir ilişkiden kurtulmuş olduğunuz gibi bir ihtimali de vardır. Ayrıca karşınıza çıkacak yeni ve daha ideal bir insan için ilişkinizin bittiğini de öngörebilirsiniz.
Ana Odaklanma
Kötü düşünceler, her an ve her yerde aklınıza gelebilir. Bunun önüne geçmeniz mümkün olmasa da aklınızda olumsuz fikirler belirdiği anda etrafınıza dikkatli bir şekilde bakmaya özen gösterebilirsiniz. Nerede, kimlerle ve ne amaçla orada olduğunuzu düşünmeniz, ana odaklanmanıza yardımcı olacaktır.
Düşünceleriniz yalnızken daha şiddetli bir boyuttaysa aklınızdaki sesleri bastırmak için zihninizi meşgul edecek farklı uygulamalar yapabilirsiniz. Örneğin, iyi hissettiren senaryolara sahip dizi ya da filmleri açarak dikkatinizi vermeniz mümkündür. Ayrıca ilginizi çeken konularda yazı yazabilir, kitap okuyabilir veya bir yakınınızı arayabilirsiniz. Ancak düşünceler gelişmeye başladığında hiçbir şey yapmadan sadece o senaryoya odaklanmanız, şiddetini daha da artırabilir.
Meditasyon
Meditasyon, zihni dinlendirmek için uzun yıllardır başvurulan bir yöntemdir. Uzmanlar eşliğinde belirli noktalara odaklanarak gündelik fikirlerinizden uzaklaşmanız ve kendi iç dünyanıza doğru bir yolculuğa çıkarak olumlu duygular hissetmeniz mümkündür. Ayrıca yaşadığınız semptomları hafifletecek farklı meditasyon modellerine yönelebilirsiniz. Örneğin, uyku ve nefes kontrolü için hazırlanan farklı yaklaşımlar mevcuttur.
Yürüyüş ve Egzersiz
Aşırı olumsuz düşünceler, zamanla fiziksel olarak da kötü hissetmenize neden olur. Fiziksel aktivitelerle hem bedeninizi rahatlatmanız hem de düşüncelerinizi nispeten engellemeniz mümkündür. Eğer evde egzersiz yapamıyorsanız bir spor salonuna gitmek, daha iyi odaklanmanızı sağlayacaktır. Kalabalık ortamlara girmekten çekiniyorsanız sakin alanlarda yürüyüş yapmayı da deneyebilirsiniz.
Sakinleştirici Müzikler
Müziklerin, ruh hali ve düşünceler üzerinde önemli bir etkisi vardır. Öyle ki bazı ritim, melodi ve armoni gibi müzik doneleri tedavi amacıyla da kullanılır. Zihninizi sakinleştirmek ve daha iyi hissetmek için bu etkiye sahip olan müzikleri sıklıkla dinleyebilirsiniz. Ayrıca aklınıza kötü ihtimaller geldiğinde duygusal parçalar açmamaya da özen göstermeniz önemlidir. Eğer bir ortamda zihninize kötü düşünceler gelmesine neden olan şarkılar çalıyorsa oradan uzaklaşmanız da olası risklerin önüne geçmenizi sağlayacaktır.
Sosyal Destek ve İletişim
Katastrofik düşünce, zamanla sosyal çevrenizden soyutlanmanıza sebep olabilir. Sosyal anksiyete belirtileri görebileceğiniz için kalabalık ortamlara girmekten çekiniyor, dışarı çıktığınızda başınıza çok kötü felaketler gelebileceğinizi düşünüyor olabilirsiniz. Bu süreçte yalnızlaşmanız, yaşadığınız durumun daha kötüye gitmesine neden olabileceği için yakın çevrenizden uzaklaşmamanız oldukça önemlidir.
Ailenizden, arkadaşlarınızdan veya sevgilinizden uzaklaşma ihtimaliniz de vardır. Böyle bir durumda yakınlarınıza yaşadığınız problemleri açık bir şekilde anlatmayı deneyebilirsiniz. Yargılanmanız, size inanılmaması veya abarttığınıza dair ifadeler kullanılması halinde aynı kişiyle tekrar bu konuyu konuşmamalısınız. Aksine sadece sizi anlayan ve dinleyen insanlarla iletişime geçmeniz gerekir.
Dengeli ve Düzenli Beslenme
Fiziksel olarak da yıpranmanıza neden olan olumsuz düşünceler, midenizi etkileyerek sağlıksız beslenmenize yol açabilir. Zamanla halsiz ve bitkin hissetmeniz, vitamin eksikliği gibi sağlık sorunları yaşamanız da muhtemeldir. Bu nedenle beslenme düzeninizi gözden geçirmeli, vücudunuzu olumsuz etkileyecek gıdalardan uzak durmalısınız. Örneğin, olumsuz düşünceler sizi sigara içmeye teşvik edebilir veya aşırı çay, kahve gibi içecekler tüketebilirsiniz. Bunlar çarpıntılarınızı tetikleyebilir ve daha da halsiz hissetmenize neden olabilir. Yaşadığınız durumun önüne geçmek için kötü alışkanlıklardan uzak durmanız son derece önemlidir.
Psikolojik Destek
Katastrofik düşünce, yoğun bir zihin karışıklığına sebep olduğu için kendinize odaklanmanız ve bu süreçle tek başınıza mücadele etmeniz zor olabilir. Bilhassa yukarıda yer alan uygulamalar, kesin bir çözüm değildir ve size iyi gelmediğinde endişelenmenize gerek yoktur. Bu süreçte bir uzmanla iletişime geçerek hem fiziksel hem mental sağlığınız için en önemli adımı atabilirsiniz.
Uzmanlar, öncelikle yaşadığınız sürecin altında yatan sebebi saptayarak kişiye özgü bir tedavi planı hazırlar. Ayrıca bu düşüncelere sebep olan farklı bir psikolojik rahatsızlık yaşıyor olma ihtimaliniz de vardır. Bu nedenle uzman görüşü almanız, farklı bir sorun olup olmadığını da anlamanızı sağlayacaktır.
Katastrofik Düşünce Nelere Sebep Olabilir?
Katastrofik düşünce yapısının önüne geçilmemesi halinde farklı sağlık sorunlarına sebep olma riski vardır. Bunlardan en yaygın olanları ise depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklardır. Ayrıca inme ve travma sonrasında görülen katastrofik reaksiyon, zamanla bazı becerilerin yitirilmesine neden olabilir. Aşağıdaki başlıklarda, katastrofik düşüncenin nelere sebep olabileceğini ve hangi semptomların görülebileceğini inceleyebilirsiniz.
Anksiyete
Anksiyete; kaygı, endişe ve korkunun normal duygular olmaktan çıkarak aşırı, orantısız ve kontrol edilemez hale gelmesi durumudur. Gündelik hayatı son derece zorlaştıran rahatsızlık, beyin kimyasallarının bozulması halinde ortaya çıkar. Bununla birlikte genel kaygı bozukluğu, panik bozukluk, sosyal kaygı bozukluğu ve fobi gibi türleri vardır.
Anksiyete genetik ve çevresel faktörlerle birlikte deneyimler sebebiyle de ortaya çıkabilir. Hastalarda panik, huzursuzluk, nefes darlığı gibi etkilere sebep olan rahatsızlığın katastrofik düşünce sebebiyle gelişme ihtimali de vardır. Katastrofik düşünce yapısına sahip olan kişilerin yaşadıkları uzun süreli ve yüksek stres, zamanla kronik strese neden olur. Kronik stres ise vücudun evrimsel olarak alışık olmadığı, artan tehlikeler karşısında bazı işlevleri baskıladığı bir durumdur.
Depresyon
Depresyon, stresli olaylar, travmalar ve kimyasal dengesizlikler gibi farklı sebeplerle ortaya çıkan bir psikolojik rahatsızlıktır. Genellikle insanların yaşamında belirli dönemlerde meydana gelen stresli olayların yaşanması halinde görülür. Katastrofik düşünce yapısı da depresyona sebep olabilecek düzeyde stres yaşanmasına neden olur. Bu sebeple zaman içerisinde kişinin depresyon belirtileri gösterme ihtimali vardır.
Atipik, majör, bunaltı tipi ve peripartum olmak üzere farklı depresyon çeşitleri bulunur. Katastrofik düşüncelerin sebep olabileceği depresyon türü ise kişinin yaşamış olduğu olaylar, çevresel ve genetik faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.Depresyona giren kişilerde yaygın olarak görülen belirtiler ise aşağıdaki gibidir:
· Kalıcı üzüntü ve depresif ruh hali
· İştahsızlıktan kaynaklanan ciddi kilo kaybı
· Çaresiz hissetmek
· İntihar düşüncelerine meyilli olmak
· Enerjinin düşmesi ve keyif alınan işlere karşı kayıtsız kalınması
· Dikkat dağınıklığı
· Değersizlik hissi
Depresyondaki kişilerin aynı zamanda uyku düzenlerinde de bozulmalar görülür. Aşırı uyuma isteği ve uykusuzluk gibi semptomlar görülme ihtimali vardır. Diğer yandan katastrofik düşünce yapısının meydana getirdiği semptomlar da görülmeye devam edileceği için kişinin son derece kötü bir ruh haline bürünme riski söz konusudur.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Travma sonrası stres bozukluğu, insanların travmatize olduğu bir durum yaşaması halinde bunun etkisinden kurtulamaması ve sürekli olarak stres hissetmesine neden olan bir problemdir. Katastrofik düşünce yapısında olan kişilerin yaşadığı yoğun kaygı ve stres, travmatik bir olayla karşılaşmaları halinde bununla baş edememelerine neden olabilir.
Migren ve Baş Ağrıları
Katastrofik düşünceler, geçmeyen baş ağrılarına ve migrene de zemin hazırlayabilir. Özellikle zihnin uzun süreler boyunca kötü senaryolarla meşgul olması, doğrudan baş ağrısına sebep olur. Yaşanan duyguları kontrol edememek ise zaman içerisinde migren belirtilerini ortaya çıkarabilir.
Yukarıdaki problemlerin yanı sıra katastrofik düşünce; somatizasyon bozuklukları, sosyal fobi ve OKB rahatsızlığına da neden olabilir. Ancak kesin olarak bu rahatsızlıklar görülmeyeceği gibi bazı insanlarda çok hafif semptomlarla karşılaşılması da mümkündür. Yaşanan durumun nelere yol açabileceği; hastanın sağlık öyküsü, genetik yapısı, ailesi ve çevresine bağlı olarak değişiklik gösterir. Olası riskleri değerlendirmek yerine bu düşüncelerle nasıl başa çıkılabileceği hususunda bilgi sahibi olmak ve bir uzmana danışmak, çok daha faydalı olacaktır.
Katastrofik Düşünce Nasıl Tedavi Edilir?
Katastrofik nedir tıp biliminde üzerinde durulan ve farklı tedavi yöntemleri geliştirilen bir konudur. Kötü senaryolar düşünülmesi ve bu durumun şiddetli semptomlarla kendini göstermesi halinde ortaya çıkan problem hem kişinin kendine iyi gelecek uygulamalara öncelik vermesi hem de bir uzmana danışması halinde tedavi edilebilir.
Katastrofik düşünce tedavisi için öncelikle bu fikirlerin altında yatan asıl sebeplerin saptanması gerekir. Eğer depresyon, anksiyete, OKB gibi psikolojik rahatsızlıklardan kaynaklanıyorsa ilk olarak bu hastalıklar için tedavi planı hazırlanır. Bu süreçte sadece terapiden yararlanılabileceği gibi gerekli görülmesi halinde bazı ilaçlar da reçete edilebilir.
Katastrofik düşünce tedavisinde yaygın olarak bilişsel davranışçı terapi yöntemine başvurulur. Bu yöntemle kişiye, sağlıklı düşünce ve davranış şeklini kazandırmak amaçlanır. Özellikle “Bilişsel yeniden yapılandırma” tekniğiyle düşüncelerin daha dengeli ve gerçekçi hale gelmesi sağlanır.
Tedavi süreci, düşüncelerin şiddetine, kişinin yaşamış olduğu fiziksel rahatsızlıklara ve sağlık öyküsüne göre değişiklik gösterir. Bu nedenle tek tip bir süreçten söz etmek mümkün değildir. Bununla birlikte bazı kişiler, tedavi olmayı reddedebilir veya ilaç kullanması gerektiği yönünde endişelere kapılabilir. Böyle bir durumda depresyon, anksiyete ve OKB gibi farklı rahatsızlıkların ortaya çıkabileceğine dair farkındalık kazanmak son derece önemlidir. Uzmanlar hem sizin beklentileriniz hem de yaşadığınız duruma en iyi gelecek yaklaşımlarla kısa sürede iyileşmenize imkan tanıyacaktır.
Ankara Katastrofik Düşünce Tedavisi
Ankara katastrofik düşünce tedavisinde deneyimli ekibiyle ön plana çıkan Erdem Psikiyatri Merkezi, süreci danışanın ihtiyaçlarına göre en uygun şekilde ele alarak profesyonel bir tutum sergiler. Uzman psikologlar tarafından uygulanan kişilik ve nöro-psikoloji testleri gibi tetkiklerle tedavi sürecini destekleyen merkez, psikoterapi hizmetlerini daha ulaşılabilir hale getirecek yaklaşımlara sahiptir. Katastrofik düşünce tedavisi hakkında kapsamlı bilgiler almak ve kalıcı çözümlere ulaşmak için Ankara Erdem Psikiyatri Kliniği ile her zaman iletişime geçebilirsiniz.