Şizoid kişilik bozukluğu, kişinin sosyal ilişkilerde ve duyguları ifade etmede sınırlı davranışlar sergileyen bireylerin yalnızlık isteği duyduğu bir bozukluktur. Belirtileri, toplumsal ortamdan kendilerini soyutlamaları, çevrelerine karşı ilgisiz ve tepkisiz kalmaları ile anlaşılabilir. Tedavisi, psikolojik destek ile mümkündür ancak bireyin iknası biraz zor olabilir. Şizoid kişilik bozukluğu ile ilgili merak ettiğiniz sorulara cevap bulmak için sayfayı kaydırmaya devam edin.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Nedir?
Şizoid kişilik bozukluğu, kişinin duygu ifade etmede sınırlı olduğu ve ilişki kurmada yakınlıktan uzak kalmayı tercih ettiği bir kişilik bozukluğudur. Şizoid kişilik bozukluğu, eksantrik kişilik bozuklukları ya da A kümesi kişilik bozuklukları grubunda tespit edilip değerlendirilen bir durumdur. Bu duruma sahip bireyler;
●Genellikle yalnız kalma isteğinde bulunur.
●Yakın ilişki kurmaktan kaçınır.
●İşlerini başkalarına ihtiyaç duymadan tek başlarına yapma eğilimindedir.
●Uzaktan çalışma gibi iş modelleriyle ilgilenebilir.
●Büyük olaylar karşısında daha az tepki verdikleri hatta tepkisiz kaldıkları görülebilir.
●Büyük sorumluluk gerektiren konulardan kaçınma davranışında bulunabilir.
●Genellikle sadece kendi problemleriyle ilgilendikleri için dışarıdaki sorunlara karşı duyarsız görünebilir.
●Duygusal ifadeleri sınırlıdır ve başkaları ile duygusal bağ kurmada zorlanır.
●Sosyal etkinliklerden kaçınır.
●Beklenti içinde olan bireyleri umursamayabilir.
Gelişim sürecine bağlı olmakla birlikte genellikle şizoid kişilik bozukluğunda teşhis yetişkinlik döneminde konulur. Kişilerde görülme sıklığı ise erkeklerde kadınlara göre daha fazladır. Bunun yanında şizoid kişilik bozukluğunun kelime benzerliği olan şizofren ile karıştığı durumlar olabilir. Ancak ikisi birbirinden farklıdır. Şizoid kişilik bozukluğuna sahip bireylerin yaşamları düzgün şekilde ilerler, sadece toplumdan daha soyutlardır ve iletişimden kaçınma davranışları sergilerler. Ancak şizofrenide bireyler, gerçek ve gerçek olmayanı ayırt edemez.
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Teşhisi
Şizoid kişilik bozukluğunun teşhisi, klinik psikologlar ve psikiyatristler tarafından belirli aşamalardan geçilerek yapılır. Teşhis süreci ayrıntılı bir değerlendirme ve klinik bir gözlem içerir. Bu aşamalar şu şekilde sıralanabilir:
●Klinik görüşmelerde, bireyin sosyal ilişkileri, ilgi duyduğu alanlar ve duygusal tepkileri gibi başlıkların üzerinde durarak bilgi toplanır.
●Toplanan bilgilerin tanı kriterlerine uyup uymadığı gözden geçirilir.
●Bireyden alınan bilgiler, tanı ölçütlerine göre gözden geçirilir ve belirli sayıda belirtilerin olup olmadığı belirlenir.
●Başka bir bozukluk veya tıbbi bir durumun da olmadığı konusunda emin olunması gerektiği için bu konuda da inceleme yapılır.
●İhtiyaç duyulduğunda fiziksel anlamda başka testler de uzman tarafından istenebilir.
●Uzman tarafından yapılan değerlendirme görüşmelerinden sonra psikolojik testler de bireye uygulanabilir.
Şizoid kişilik bozukluğu vaka örneği incelendiğinde, terapi için giden bireylere uzmanlar belirleyici sorular sorar. Birey verdiği cevapların sırasına göre kendinden ipuçları verir. Örneğin, terapiye gelme nedenleri, bu nedenleri nasıl sıraladıkları ve nasıl ifade ettikleri gibi noktalar görüşmeyi ilk aşamada şekillendirir. Terapiye gelme nedeni cevaplandığında şizoid kişilik bozukluğu vaka örneği bize şu ipuçlarını verir:
●Bireyin kendi ilişkilerinde söylemek istediğini söyleyememek
●Yapması gereken bir işe başlayamamak
●Başladığı işlerde de devamlılığı sağlayamamak
●İnsanlardan kaçmak
●Cinsel ilişkide isteksizlik
●Davranışlarında ve duygularında tutarsızlık
●Korku ve yalnızlık hissini yaşadığında kaçma isteği
Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) yayınladığı DSM-5 (Diagnostics and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition) adlı kılavuz, psikiyatrik bozuklukların tanı kriterlerini belirler. Şizoid kişilik bozukluğu tanısı konulabilmesi için bu kriterlerin karşılanması gerekir. Şizoid kişilik bozukluğu DSM-5’e göre tanı kriterleri aşağıdaki maddelerden en az dördünün olması gerektiğini söyler:
●Sosyal ilişkilerde ilgi veya isteksizlik
●Sosyal etkinliklerde ilgi ve isteksizlik
●Yalnızlığı tercih etme
●Etkinliklerden neredeyse hiç zevk almama
●Duygusal soğukluk
●Duygusal ifade sınırlılığı
●Yakın ilişki kurmada isteksiz olma
●Duygusal tepkilerin sınırlılığı
Psikolojik teşhisler uzman görüşleri ile mümkündür. Dolayısıyla karşınıza çıkan şizoid kişilik bozukluğu testini yaparak kendi kendinize tanı koymanız doğru olmadığı gibi ‘şizoid kişilik bozukluğu ekşi’ şeklinde internette arama yaparak teşhis koymak da sakıncalıdır. Bu yöntemler sizi yanlış yönlendirerek hata yapmanıza ve kötü hissetmenize yol açabilir. Her bireyde belirtilerin yansımasının farklı olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden bir uzmana başvurarak yardım almanız oldukça önemlidir.
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Kişilik bozukluklarının birçoğunda olduğu gibi şizoid kişilik bozukluğunun da temelinde çocukluk döneminden kalma etkiler olduğu görülebilir. Çocuklukta aile içinde soğuk bir ortama sahip olmak, yeterli olmayan sosyal etkileşimler, duygusal olarak ihmal edilme gibi etkiler gözlemlenebilir. Nedenleri daha ayrıntılı haliyle şu şekilde sıralanabilir:
Genetik Durum:
Şizoid kişilik bozukluğu genetik faktörden etkilenebilir. Şizoid kişilik bozukluğu aile üyelerinde de görülebilen bir durumdur.
Çocukluk Dönemi:
Duygusal ihmal ve istismar, duygusal ihtiyacının karşılanamaması gibi önemli durumlar şizoid kişilik bozukluğunu tetikleyen nedenler arasındadır.
Travmatik Vakalar:
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip bireylerin travmatik olaylara maruz kaldığı görülmüştür. Bu durum bireyleri toplumdan soyutlayan ve etkileşimden kaçmasına sebep olan önemli noktalardandır.
Kişinin Karakteri:
Kişinin karakter durumu, şizoid kişilik bozukluğuna neden olabilir. Örneğin, çekingen, duygusal ifadelerde zorlanan ve içe dönük bireylerde görülme sıklığı fazla olabilir.
Kültür:
Bireyin sahip olduğu kültür ortamı da bu bozukluğun ortaya çıkmasını etkileyebilir. Duygusal ifadelerin bastırıldığı bir kültürel ortam da şizoid kişilik bozukluğunu belirleyen özellikleri tetikleyebilir.
Şizoid kişilik bozukluğu sebepleri her bireyde farklılık gösterdiği ve farklı faktörlerin etkili olduğu unutulmamalıdır.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Şizoid kişilik bozukluğu, bireyin sosyal ilişkilerde zayıf olmasının, yakın ilişki kurmada zorlanmasının ya da kuramamasının ve duygusal anlamda kendini ifade etmesinin zor olduğu bir durumdur. Şizoid kişilik bozukluğunun belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
●Sosyal ortamlarda bireyin geri çekilmesi söz konusudur. Diğer insanlarla iletişim başlatmak ya da kurmak yerine yalnız kalmak tercih ettikleri bir durumdur. Ancak yalnız kalmaktan her zaman memnun oldukları anlamına da gelmez.
●İçlerinde diğer kişilerle ilişki içinde olmak, arkadaşlık kurmak gibi istekler de taşırlar. Ancak bu bozukluk sebebiyle başkalarına duydukları kaygı yalnız kaldıklarında azalır ve kendilerini rahat hissederler.
●Sevildiklerini hissetmezler ve değer görmediklerini düşünürler. Ellerinden geleni yapsalar da bu durumun değişmeyeceği kanaatine sahiptirler. Bu yüzden intihara meyilli olabilirler.
●Duygusal anlamda soğukluk gözlenir. Büyük ve duygusal olaylarda genellikle bireyler tepki vermede sınırlıdırlar. Empati kurma yetenekleri zayıftır. Bu da dışarıdaki insanlar tarafından duygusuz oldukları yönünde yorumlanır.
●Karşısındaki insanlardan övgü de alsa ilgisiz tavırlar sergiler.
●Sosyal etkinliklere ilgisiz davranışlar sergilerler ve keyif alma duygusundan uzak oldukları gözlemlenir.
●Duygusal yakınlık kurmazlar. Romantik ilişkilere uzaktırlar. Bu yüzden şizoid biriyle evlenmek zordur. Kişisel alanlarına saygı duyulmasını beklerler.
●İçe dönük ve sessizlerdir. İç dünyaları daha önemlidir. Göz temasından kaçınabilirler.
●Cinsel ilişki isteği duymazlar.
●Genellikle ve sürekli olarak tek bir etkinlik yapma eğilimindedir.
●Ailelerine ait olmadıklarını düşünebilirler.
Bu belirtiler ile ilgili kendinizde bir şüpheye düştüğünüzde bir uzmana görünmeniz doğru ve sağlıklı bir karar olacaktır. Çünkü her bireyde belirti ve nedenler farklılık gösterir.
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Tedavisi
Şizoid kişilik bozukluğu tedavisi ayırıcı tanı içermez. Bu yüzden tercih edilen yöntem genellikle psikoterapidir. Ancak bu bozukluğu taşıyan bireyler ilişki kurmaya yatkın olmadığı için terapiyi kabul etmeleri zor olabilir. Çünkü bireyler terapiye sıcak bakmadıkları için ikna olma süreçleri uzun zaman alabilir. Bu yüzden ikna sürecindeki sorumluluğun çoğu zaman kişinin çevresine ait olduğu görülür. Genellikle kendilerinde sorun görmemeleri ve durumlarının normal olduğunu düşünmeleri de tedaviyi zorlaştırabilir. Farklı yaklaşımlarla gerçekleşen tedavi aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Psikoterapistle Yapılan Bireysel Terapi:
Şizoid kişilik bozukluğu olan bireylerle güven ilişkisi kurularak destek sağlanır. Duygusal ifadelerini artırmak, sosyal iletişimlerini geliştirmek gibi amaçlar taşır. Terapi temelinde, duygusal sınırları genişletmesini ve ifade edebilmesini, diğer kişilerle iletişime girebilmesini sağlayacak stratejiler geliştirmek vardır.
Sosyal İlişkilerin Sağlanması Için Grup Terapisi:
İletişim becerileri ve sosyal etkileşim kurmak, diğer bireylerle empati geliştirme gibi alanlarda yardımcı olur.
Sosyal Beceriler Için Eğitim:
Sosyal becerileri geliştirme adına eğitim almak etkili iletişimin geliştirilmesine yardımcı olabilir.
Diğer Terapi Yöntemlerinin Yanında Ilaç Tedavisi:
İlaç tedavisi tek başına uygulanmaz. Devam eden terapinin yanında kullanılması tercih edilir. Amaç bireyin rahatlamasını sağlamaktır.
Şizoid kişilik bozukluğu tedavi edilmediği zaman etrafa karşı sergilenen çekingen davranışlarda azalma görülmez. İleri seviyelerde hayata dair nefret duygusunun artması gibi durumlar gözlenebilir. Bu durum kendilerine zarar verme noktasına gelebilir. Cinsellik gibi konularda isteksiz ve ilgisiz olmaları yalnız kalmalarına neden olduğu gibi evlenmelerine de bir engel oluşturur. Anksiyete gibi başka bozukluklar da ortaya çıkabilir.
Şizoid Kişilik Bozukluğuna Sahip Kişilere Nasıl Davranılmalı?
‘Şizoid kişilik bozukluğuna sahip kişilere nasıl davranılmalı?’ sorusuna yanıt almak bireyin tedavisine yardımcı olacak önemli bir noktadır. Şizoid kişilik bozukluğu olan bireylere yaklaşırken aşağıdaki maddelere göre hareket etmek faydalı olacaktır.
●Bu tanıyı almış bireylere saygılı ve anlayışlı davranmak onların toplumdan geri çekilmesini, duygusal ifade eksiklerini ve içlerine dönük olduklarını kabul etmek demektir.
●Şizoid kişilik bozukluğuna sahip bireyler için kişisel alanlar ve yalnızlık ihtiyacı oldukça önemlidir. Bu yüzden onların sınırına saygı duymak üzerlerindeki baskıyı azaltacak bir yöntemdir. İletişimde sabırlı olmanız bu yüzden önemlidir.
●Duygusal ifadede kısıtlı oldukları için onları duygusal anlamda rahatsız edecek durumlardan kaçının. Onlara bu konuda zaman tanıyın.
●Sınırlı duygusal dünyalarını anlamaya çalışmak onlara duygusal destek ve rahatlık sağlayabilir.
●Sosyal etkinliklerden kaçınma davranışı sergiledikleri için onları çok sık olmayacak şekilde etkinliklere çağırın. Verdiği kararlara da saygıyla yaklaşın.
●Terapi gibi konularda öneriler sunun ve yanlarında olun.
Şizoid kişilik bozukluğu, bireyin duygusal anlamda ifadelerinin kısıtlı olduğu, sosyal ilişkilerden kaçındığı ve içine dönük bir hayat tarzının benimsendiği bir durumdur. Bu bozukluğa sahip bireyler yalnızlık ve soğukluk hisleriyle mücadele eder. Tedavi yöntemi psikoterapi desteğiyle mümkündür. Bu destekte bireyin sosyal beceri ve ilişkilerini geliştirmesi, duygusal ifade gibi konularda ilerlemesi beklenir ve sağlanır.
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip bireylerin sebepleri, terapi için ikna yöntemleri, teşhis ve tanı şekilleri, tedavi süreçleri birbirinden farklıdır. Dolayısıyla toplumdan kendilerini soyutlamaları, yalnız kalma istekleri, işlerini başkalarına ihtiyaç duymadan yapmaları gibi davranışlar sergileyen bireylere anlayışla ve sabırla yaklaşılması gerektiği önemli bir noktadır.
Terapi konusunda destekleyici bir çevre ve doğru terapi ile bu bireylerin, yaşamlarında denge kurarak sosyal anlamda gelişim göstermeleri mümkündür. Bu yüzden bu belirtileri taşıyorsanız ya da çevrenizde gözlemlediğiniz böyle bireyler varsa terapi konusunda korkmayın ve destek alın.
Ankara şizoid kişilik bozukluğu tedavisi, doğru uygulamalarla Erdem Psikiyatri Merkezi’nde. Daha ayrıntılı bilgi için kısa sürede iletişime geçin ve gönül rahatlığı ile sorularınızı sorarak destek almak için bir adım atın.